Non - fiction. Historia w kolorze.

Pogoda piękna, a ja poległam na dwa dni dzięki klimatyzacji. Od leżenia prawie odcisków dostałam. Przeczytałam dzięki temu szybciutko książkę " Dziewczyny z Powstania", jak i wyrwałam do kina na "Powstanie Warszawskie".
Najpewniej gdyby nie to, że film zmontowano z autentycznych kronik powstańczych nie wybrała bym się. Tyle już o Powstaniu było martyrologicznych, fabularnych laurek, że i koło kolejnej przeszła bym zapewne obojętnie, ale nie koło żywej historii - skądinąd słowo "żywa" jest dość makabryczne w tym kontekście.
Na seans - w moim miasteczku premierowy tego dnia - przyszła garstka osób. Głównie starsi ludzie, trochę młodzieży. Wiem, że temat Powstania jest jak stara, rozdrapywana bez końca rana, która ciągle jątrzy i boli, ale spodziewałam się większej frekwencji. 




Sam film, zmontowany jest i odnowiony rewelacyjnie, choć widać, że z niektórymi  z taśm poradzono sobie z największym trudem. Fanfary się za to realizatorom tego przedsięwzięcia należą, bo to co było zlepkiem monochromatycznych, nieczytelnych często plam zyskało nowe życie, kolor i wymowę. 
Przeszkadzała mi jedynie fabularyzowana historia braci, operatorów filmowych tworzących zapis tej kroniki, jak i niekiedy zbędne komentarze. Wymowniejsza była by cisza. 
Montaż całkiem zmyślnie przeprowadzono, od początkowej euforii, ku nieuchronnej i wbijającej w fotel apokalipsie. I tak na wstępie widzimy warszawiaków od małego do często wiekowego, budujących barykady, robiących domowej roboty granaty, filipinki. Czekających na alianckie zrzuty. Warszawiaków pełnych nadziei radości - w mieście po wieloletniej okupacji wywieszano flagi w oknach, podziemne wojsko wdziało jawnie mundury. Możemy zobaczyć prawdziwych uczestników tych wydarzeń w kuchniach i stołówkach polowych, pewnych jak bohaterki wspomnianej wyżej książki, że powstanie skończy się za parę dni, a sowieci przyjdą z pomocą. Widzimy powstańców, którym nie brakuje broni, lekarzy, którzy mają w szpitalach miejsca dla rannych i sprzęt do ratowania im życia. Ot sielanka niemal.
Potem z kadru na kadr jutrzenka wolności zachodzi, radość zamienia się w piekło, a nadzieja  umiera wielokrotnie i nieustannie wraz z mieszkańcami stolicy w rzeziach Woli, Ochoty. Od bomb, "ryczących krów", niemieckich "gołębiarzy", SS z Rosyjskiej Wyzwoleńczej Armii  Ludowej , jak i tych Rosjan z prawego brzegu Wisły, którzy wbrew oczekiwaniom wielu powstańców nie zrobili nic. 
I mimo to w kadrze przyciąga uwagę  roześmiana, radosna twarz " Wichra", który powstanie przeżył i którego na filmie rozpoznał wnuk, a który to pytany przez żonę z czego się tak cieszył kiedy w koło ludzie umierali miał odrzec, że z nieba. Bo zdjęcie zrobiono zaraz po wyjścia "Wichra" z kanałów, w których spędził długi czas i pewien był, że z nich nie wyjdzie, a tak bardzo chciał jeszcze błękit nieba zobaczyć. Banalne? A może to nasze pragnienia takimi są?
Przejmujący to był obraz, bo odrestaurowanie powstańczych, dokumentalnych zapisów, pokolorowanie ich powiedziało więcej niż tysiąc książkowych słów. I powiedziało tak, że aż bolało.
Po obejrzeniu filmu zupełnie inaczej czytało mi się wspomniane " Dziewczyny z Powstania". Pamiętam, że czytając literaturę faktu, powstańczą czy wojenną kobiet w nich było mało. Od czasu do czasu mignęła jakaś sanitariuszka czy łączniczka, bo wojna przecież to męskie rzemiosło. Tyle tylko, że kobiet w niej udział biorących nikt o zgodę nie pytał, a ginęły tak samo. Podobnie jak dzieci.
Zawsze przerażała mnie myśl o tych setkach kobiet, które potraciły rodziny, najbliższych. Tych, które żyły w nieludzkich warunkach, ale dawały radę. Sił dodawały im własne dzieci, mężowie, którzy walczyli gdzieś z okupantem. Czasem tylko zabrakło szczęścia. 
Jedna z bohaterek urodziła synka pierwszego sierpnia. W połogu, bez pokarmu straconego w wyniku stresu, przenosząc z piwnic jednej kamienicy do piwnic drugiej cudem ocaliła oseska i siebie. Inna, ośmioletnia wówczas dziewczynka, do dziś budzi się z koszmarów, w których  wciąż widzi setki pomordowanych na Woli cywilów. Kobiet i nieletnich dziewczynek gwałconych przez żołdaków z RONA. Inne okradane były i przeganiane z miejsca na miejsce w tułaczce, przez własnych rodaków. Kobiety, czy te walczące czy cywile dokonywały rzeczy niebywałych. Odnosiły swoje małe zwycięstwa nad własnym strachem obierając za cel do walki o życie czasem rzeczy banalne, czasem tego życia ochronę kosztem własnego - dzieci. I zwyciężały.
Kiedyś zupełnie trywialnie zastanawiałam się jak kobiety  radziły sobie w takich warunkach z higieną osobistą, która musiała być bolączka i upokorzeniem nie tylko dla nich. I dziś na kartach książki dowiedziałam się, że wiele warszawianek w czasie Powstania nie miesiączkowało. Był to wynik stresu i wygłodzenia. Podobnie było w obozach. Tam dodatkowo do jedzenia dosypywano sodę.
Wiele z tych kobiet straciło dorobek życia. Nie tylko dach nad głową, ale i najbliższych. Te które odnalazły ich po powstaniu, jak mówiła jedna z nich: "nie miały nic, ale miały wszystko". Byli razem, cali i zdrowi. Kochały to pogorzelisko, którym była Warszawa i wracały. Po mimo zagrożeń ze strony nowej władzy i braku złudzeń co do jej intencji.
Śmierć Warszawy i tysięcy jej mieszkańców odcisnęła piętno nie tylko na tych co przeżyli, co grzebali swoich bliskich i anonimowych poległych. Położyła się wyrokiem na nas wszystkich, bo po dziś dzień nie wyciągnęliśmy nauki z tak okrutnej lekcji historii. Powstanie miast jednoczyć, dzieli. Na fali skrajności nie szanujemy hekatomby ofiar Powstania, bądź popadamy w zbytnią histerię poddając się martyrologii.  Ja sama mam odczucie, że pod jej gruzami pogrzebaliśmy nie tylko historię, ale i ducha.

Pozdrawiam.